Inleiding
Deze speech is geschreven voor de 1 mei-viering van de DGB Kreisverband Kleve. Dat is een lokale afdeling van de Deutsche Gewerkschaftsbund (DGB) in Nordrhein-Westfalen. Met die afdeling heeft de afdeling Rijk van Nijmegen van FNV een goede samenwerking en uit die afdeling zijn ook leden actief in de Internationale Vakbondsraad (IVR) Rijn-IJssel, een samenwerkingsverband van DGB, FNV en CNV. Elk jaar doe ik daar als voorzitter van die IVR én als begeleidend bestuurder van de FNV afdeling Rijk van Nijmegen een welkomstwoord. Dit jaar was het Thema “Ungebrochene Solidarität”, zie ook https://rp-online.de/nrw/staedte/kleve/empfang-in-kleve-dgb-zum-1-mai-ungebrochen-solidarisch_aid-88941009
Tekst van de speech
Geachte heer Gebing, meneer Peters, meneer Jacobs en meneer Kossen, beste gasten.
Dag 426, de eenenzestigste week, de zesde dag, het tweede jaar, de negende week, de zesde dag. Zolang is Rusland al in oorlog met een vreedzaam buurland. Laat er geen misverstand over bestaan: Oekraïne was een vreedzaam land ten tijde van de Russische inval. Een land met een president van Joodse afkomst, wiens grootvader drie broers en een vader verloor in de strijd tegen de nazi’s, moest worden “gedenazificeerd”. Een bizarre bewering, zeker als je bedenkt dat extreemrechts in Rusland zelf een extreem groot probleem is en dat er in Oekraïne minder rechts-extremisten in het parlement zitten dan in Polen, Nederland, België of Duitsland. Sterker nog, de oorlog duurt nog langer, nl. sinds 2014. Wat in Nederland vaak vergeten wordt door extreemrechtse en extreemlinkse groeperingen is dat na Russen, die door hun eigen leiding een gehaktmolen in worden gestuurd, en Oekraïners de meeste slachtoffers van dit gruwelijke conflict uit Nederland komen.
Op 17 juli 2014 stortte een Boeing 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer in de buurt van het Oost-Oekraïense dorp Hrabove in de regio Donetsk nadat hij was geraakt door een Russische grond-luchtraket. Op dat moment woedde de Russisch-Oekraïense oorlog rond Donetsk. Er waren 298 mensen aan boord: 283 passagiers en 15 bemanningsleden. 196 inzittenden hadden de Nederlandse nationaliteit en vier hadden de Belgische nationaliteit. Er waren geen overlevenden.
Toen de Russische invasie van Oekraïne vorig jaar begon, was mijn vader stervende. Ik vloekte zachtjes, huilde en wist niets beters te doen dan geld overmaken naar het Rode Kruis. Ik belde mijn broer en vroeg hem om het nieuws bij hem weg te houden. Plots was er weer een gevecht om plaatsen, waarvan hij ook hoorde toen hij in 1941 als 14-jarige naar de (illegale) Engelse zender luisterde bij de buren: Kiev, Odessa, Kherson, Charkov. Er is één ding waar ik heel blij mee ben: mijn vader hoefde het niet meer bij volle bewustzijn mee te maken.
Het feit dat ik hier nu ben, is te danken aan de droom van de generatie van mijn ouders, een Europa zonder oorlog, zonder bloedvergieten en zonder lijden, een welvarend Europa: “Alle menschen werden Brüder”. Mijn vader maakte een oorlog mee, mijn grootouders twee en mijn overgrootouders net geen drie. Als mijn grootvader niet in de gemeente Dinxperlo was geboren, maar in Süderwick, Ortsteil van Bocholt en 4 km verderop, zou hij 4 jaar lang niet zijn gemobiliseerd om de Nederlandse neutraliteit te bewaren en om de Belgische vluchtelingen te bewaken, maar mogelijk zijn omgekomen in Verdun of in een Russisch krijgsgevangenenkamp in Siberië in tsaristisch Rusland terecht zijn gekomen. Dankzij de Europese integratie, de Europese samenwerking en de wederzijdse Europese solidariteit leven we al 78 jaar in vrede, stabiliteit en solidariteit in dit deel van Europa in relatieve veiligheid. Vrede is onbetaalbaar. Het feit dat Europa is uitgegroeid tot een van de meest welvarende plaatsen op aarde is deels te danken aan het feit dat we Europa niet elke 10-15 jaar opnieuw hoeven op te bouwen, dat kunst, cultuur en wetenschap de kans hebben gekregen om ongestoord te groeien en te bloeien. Vanuit dit oogpunt is de Europese Unie een koopje.
De Europese integratie, samenwerking en solidariteit staan echter onder druk van neoliberale krachten die zich vooral richten op wat deze samenwerking kost, in plaats van op wat ze oplevert, en van krachten die een romantisch beeld hebben van een ‘natiestaat’. De ‘natiestaat’, een uitvinding van de 19e-eeuwse Duitse Romantiek. Die ‘natiestaat’ heeft de afgelopen 100 jaar onvoorstelbaar lijden, vernietiging en ellende veroorzaakt in dit deel van de wereld. Afgelopen weekend werd bekend dat er gewerkt wordt (werd?) aan een monsteralliantie tussen extreem-links en extreem-rechts in Duitsland, waarbij Russische invloeden betrokken zouden zijn. Iets wat we in Nederland ook zagen rond het Oekraïnereferendum en het Brexitreferendum in het VK in 2016. “De geschiedenis herhaalt zich nooit, maar rijmt altijd wel een keer”. Ik wil u eraan herinneren dat de Weimarrepubliek ook bezweek onder de druk van een monsterlijke alliantie van extreemlinks en extreemrechts. Er is maar één land dat er belang bij heeft om de EU uit elkaar te spelen, en dat is een land dat een onsmakelijke aanvalsoorlog voert tegen een vreedzaam buurland. “Verdeel en heers” wordt daar goed begrepen en ze hebben de achilleshiel van Europa ontdekt. Die Achilleshiel heet nationalisme. Het natiestaatdenken is decennialang met succes bestreden door de ‘ever closer union’, maar dit staat onder druk, ook op kleine schaal. In Nederland exporteren we ons huisvestingsprobleem over de grens en huisvesten Nederlandse uitzendbureaus hun uitzendkrachten in onmenselijke omstandigheden, met alle gevolgen van dien. Mensen die slecht gehuisvest zijn, slecht werk krijgen, slecht betaald worden, vluchten in alcohol- en drugsmisbruik en gokken. Bovendien zitten ze vaak in hun thuisland in een situatie die hen het werken moeilijk maakt. Dit zorgt voor problemen. Mensen die er omheen wonen, willen dat terecht niet.
Als we dit niet kunnen aanpakken, zal het grootste recht van de Europese Unie, het vrije verkeer van werknemers, de vrijheid om overal in Europa te wonen, werken en studeren, onder druk komen te staan. Dat moeten we niet willen. Vergeet niet dat de voorstanders van de Brexit op uiterst links en uiterst rechts samenkwamen om de EU te bestrijden. In plaats van 350 miljoen pond naar Brussel over te maken, zou het beter zijn om dat in de ‘eigen’ National Healthservice te stoppen. De Britten zijn nu uit de EU. Dit kost zo veel dat de National Health Service op instorten staat. Nu de buitenlanders weg zijn en blijven, rotten de gewassen op het platteland weg en zijn er geen chauffeurs meer om benzine en voorraden naar benzinestations en supermarkten te rijden. De winkels hebben regelmatig lege schappen.
Kranenburg plaatst zijn windmolens zo ver mogelijk van de stad en zo dicht mogelijk bij de grens. Als het over de opslag van nucleair afval in Duitsland of “fracking” gaat, moet dat zo ver mogelijk weg zijn en dus zo dicht mogelijk bij een grens. Het herstel van goede verbindingen is volgens Nederland “te duur” en gaat volgens Duitsland ten koste van de Düffelward. Dat wij ons als IVR inzetten voor het herstel van een spoorverbinding en de verbetering van bestaande busverbindingen, de verplaatsing van een ICE-station naar Emmerich of de verlenging van de B9 heeft te maken met het versterken van de relatie met de naaste buren en dat is belangrijk. Vanuit Nijmegen ben je sneller met de trein in Den Helder in het uiterste noordwesten van Nederland dan in Kleef, 20 km verderop. We kunnen er iets aan doen, je kunt een route herstellen rekening houdend met de wensen van het dorp Groesbeek, je kunt de B9 met respect voor de natuur verlengen. Hoe? Ga de grond in. De Meinweg in Nederlands Limburg heeft een snelweg gekregen onder een bosrijk gebied. Dat kan ook met het laatste stuk van de B9 tussen Nijmegen en Kleef en het mooie is dat je de dorpen tussen Nijmegen en Kleef veel veiliger maakt.
We zitten hier vandaag op een symbolische plek, het Huis van de Euregio, een huis waarin talloze gemeenten, verschillende Nederlandse provincies en een Duitse Deelstaat samenwerken. Deze samenwerking heeft veel moois opgeleverd en nodigt ons uit om nog veel meer mooie dingen te creëren. Laten we de confrontatie aangaan met krachten die ons willen verdelen. Eenheid maakt macht. In een wereld waarin autoritaire, ondemocratische krachten in opkomst lijken te zijn, is het belangrijker dan ooit dat democratische krachten solidair blijven met hun rechtsstaat en democratie. En dat kan alleen samen. Dat is ook een stimulans voor ons als vakbonden. We moeten oppassen dat we geen 180-graden-bonden worden die alleen binnen onze eigen grenzen of heel ver wegkijken. De uitbuiting van Oost-Europese werknemers die Nederlandse uitzendkrachten net over de grens in erbarmelijke omstandigheden plaatsen – ondermijnt ook onze cao’s, onze sociale wet- en regelgeving, en is dus een probleem dat we moeten helpen bestrijden. Een grensoverschrijdend probleem kun je niet landelijk oplossen. Grensoverschrijdend vakbondswerk is veel belangrijker dan nationale vakbonden lijken te beseffen.
Wilco Veldhorst
